Аршаншчына... Cтаражытны край дзіўнай някідкай прыгажосці, самабытнай культуры, поўнай легенд і таямнічых паданняў.
Адміністрацыйным цэнтрам Аршанскага раёна з'яўляецца горад Орша. Плошча горада займае больш за 33 кв. кіламетраў, 51 нацыянальнасці.
Першыя летапісныя звесткі ў "Аповесці мінулых гадоў" пра Оршу - пра палон "на Ръши у Смолиньска" полацкага князя Усяслава Брачыслававіча і яго двух сыноў - адносяцца да 1067 годзе.
У месцы зліцця рэк Аршыцы і Дняпра, сярод маляўнічых пагоркаў, пачынала сваё жыццё Орша. Размяшчэнне на водным шляху "з варагаў у грэкі", на скрыжаванні сухапутных дарог, шмат у чым вызначыла далейшы лёс горада, ход гістарычных падзей.
У пачатку княжання ў Віцебску Альгерда Гедымінавіча ў 1320 г., Орша ўвайшла ў склад Віцебскага княства і была далучана да Вялікага Княства Літоўскага, стаўшы памежным горадам. У сувязі з такім размяшчэннем горада ў 1398-1407 гг. па загадзе князя Вітаўта было пачата будаўніцтва Аршанскага замка. Яно працягвалася каля двухсот гадоў: перашкаджалі частыя войны і аблогі. І ўжо ў канцы XVI стагоддзя пяцівежавы каменны двух'ярусны замак быў практычна дабудаваны. Захавалася яго апісанне ў «Інвентары» ад 1560 г.
15 ліпеня 1410 г. Аршанская харугва ў складзе войска Вялікага Княства Літоўскага ўдзельнічала ў Грунвальдскай бітве.
З 1560 г. Орша — дзяржаўнае ўладанне, цэнтр павета, які існаваў у ХVI-ХХ стст.
У ХVI-ХVII стагоддзях Орша была арэнай шматлікіх бітваў, неаднаразова руйнавалася і спусташалася.
Упершыню Орша была адзначана на "Карце Вялікага Княства Літоўскага, Лівоніі і Маскоўскага княства", складзенай у 1589 Г.М. Струбічам.
Горад развіваўся як палітычны, гандлёвы і рамесны цэнтр. Дзякуючы выгаднаму становішчу на водным шляху па Дняпры, горад меў гандлёвыя сувязі c Расіяй, Польшчай, Прыбалтыкай, Украінай, быў транзітным цэнтрам, пачатковым пунктам вялікага гандлёвага шляху «гасцінца купецкага».
13 снежня 1620 г. горад атрымаў магдэбургскае права і свой герб: у блакітным полі барочнага шчыта срэбны крыж, ніжэй якога залаты паўмесяц рагамі ўверх. Адначасова горад атрымаў пячатку і дазвол на будаўніцтва ратушы з гадзіннікам. Складанне гарадскога статута («Вилкер места его королевское милости Орши»), зацверджанага з сакавіка 1621 г., дапоўніла фарміраванне аршанскага права.
У 1772 г. пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай Орша ўвайшла ў склад Расійскай імперыі і стала цэнтрам Аршанскай правінцыі Магілёўскай губерні. З 1776 г. горад пазбаўлены Магдэбургскага права. У 1781 г. гораду дадзены новы герб: уверсе-палова герба Расійскай імперыі, унізе - " в голубом поле пять стрел, потому, что сей город построен ещё древними скифами, которые таковыми орудиями похвально действовали".
З 1796 г. Орша стала цэнтрам павета Беларускага генерал-губернатарства, а з 1802 г. - паветам Магілёўскай губерні. 6 (18) ліпеня 1812 г. горад захапілі французскія войскі. Інтэндантам Оршы быў прызначаны Анры Бейль (пазней вядомы пісьменнік Стэндаль). У лістападзе горад быў спалены адступаючымі французамі. Цяжка аднаўлялася жыццё на пажарышчы. І толькі мірная Стогадовая перадышка ў XIX ст. дала штуршок яго развіццю.
З сярэдзіны XIX стагоддзя Орша развіваецца як транспартны цэнтр. У 1849 г. праз горад адкрыты рух па тракце Віцебск-Магілёў, у 1871-м пралягла чыгунка Смаленск-Брэст. У 1881 г. Аршанская прыстань прымае першыя параходы з Магілёва. Працуе паромная пераправа. У 1902 г. праз Оршу пабудавана яшчэ адна чыгунка: Новасакольнікі-Жлобін, а сама станцыя стала вузлавой.
Пашырэнне транспартных сувязяў садзейнічала прамысловаму развіццю. У пачатку 1890 г. у горадзе ўжо было 15 прамысловых прадпрыемстваў: льнотрапальнае, гарбарнае, крухмальнае, цаглянае, піваварнае і інш.у 1900 г. заснаваныя механічная і жалезалітэйная майстэрні. У 1869 г. была адкрыта тэлеграфная станцыя.
Прамысловы ўздым даў штуршок развіццю адукацыі і культуры.
З 1899 г. працуе гарадская публічная бібліятэка ім. А. С. Пушкіна.
У пачатку XX ст. у горадзе налічвалася 9 навучальных устаноў (у тым ліку гарадское, рэальнае, духоўнае вучылішча, жаночая гімназія, настаўніцкая семінарыя), працавалі бальніца, 2 аптэкі і аптэчныя крамы, чытальня, бібліятэкі, 2 кнігарні, друкарня, фотаатэлье. У Оршы ставіў спектаклі найстарэйшы ў Беларусі тэатральны гурток. Працаваў гарадскі тэатр "Мадэрн".
З 1778 г. было пачата планамернае будаўніцтва горада. З лютага 1915 г. выдавалася газета "Аршанскі Веснік".
У 1904 г.у Оршы пражывала 14784 жыхара.
У лютым-кастрычніку 1918 г. горад быў часткова акупаваны нямецкімі войскамі.
У пэрыяд усталявання савецкай улады і грамадзянскай вайны 1917 – 1920 гг. у горадзе дзейнічалі органы і арганізацыі розных палітычных сілаў: Аршанская Рада рабочых салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў, Аршанскі камітэт грамадзянскай абароны, Аршанскі саюз эсэраў-марксістаў, Аршанскі часовы ваенна-рэвалюцыйны камітэт і інш.
З 2 лютага 1919 г. Орша знаходзілася ў складзе Гомельскай, з 1920 — Віцебскай губерні РСФСР, з 1924 г. — цэнтр Аршанскага раёна БССР, да 1935-га — Аршанскай акругі. З 17 сакавіка 1938 г. - горад абласнога падпарадкавання. У 1939 г.у Оршы налічвалася 37,6 тыс. жыхароў.
У першыя пяцігодкі ў Оршы пабудаваныя льнокамбінат, механічны і лесапільны заводы, мясакамбінат. Былі адкрыты педагагічны інстытут, тэхнікумы — педагагічны і чыгуначнага транспарту, краязнаўчы музей, шэраг бібліятэк.
У пачатку Вялікай Айчыннай вайны ў баях пад Оршай упершыню былі выкарыстаны рэактыўныя ўстаноўкі БМ-13 — легендарныя "Кацюшы" пад камандаваннем капітана І. А. Флёрава. 16 ліпеня 1941 г. горад акупаваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У горадзе і раёне было знішчана 37,4 тыс.жыхароў. У акупаванай Оршы падчас вайны змагаліся з ворагам больш за дваццаць груп падпольшчыкаў. Сярод іх група пад кіраўніцтвам К. С. Заслонава, якая дзейнічала на чыгуначным вузле.
27 чэрвеня 1944 г. горад вызвалены войскамі 3-га Беларускага фронту ў ходзе Віцебска-Аршанскай аперацыі. 41-му вайсковаму таварыству і часцям, якія вызначыліся ў баях за горад, прысвоены ганаровыя найменні "Аршанскіх". На Дзень вызвалення ў Оршы засталося каля 3 тыс. жыхароў, а горад быў ператвораны ў руіны.
За мужнасць і стойкасць, праяўленыя жыхарамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, у 1984 г. Орша ўзнагароджана ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступені.
У пасляваенны перыяд горад быў адноўлены, значна пашырыліся яго межы.
З 1 красавіка 2013 года горад Орша і Аршанскі раён прадстаўляюць адзіную адміністрацыйную адзінку.
Аршанскі раён размешчаны на паўднёвым усходзе Віцебскай вобласці, у вярхоўі Дняпра. Яго плошча складае 1,7 тысячы квадратных кіламетраў. Раён мяжуе з Сенненскім, Лёзненскім, Талачынскім, Дубровенскім раёнамі Віцебскай вобласці, Шклоўскім і Горацкім раёнамі Магілёўскай вобласці. Уваходзіць у склад Віцебскай вобласці.
